Kruszyniany - wioska tatarska

 

Piękno jest wszędzie. Gdziekolwiek zwrócisz oczy.

(Eric Emmanuel Schmitt)

Z licznych dawnych ośrodków osadnictwa tatarskiego w naszym kraju pozostały tylko dwa: Kruszyniany i Bohoniki, położone na północy Podlasia, w pobliżu z granicą Białoruską... W tych niewielkich miejscowościach zachowały się zabytkowe meczety i mizary (cmentarze)... Te miejsca  dziś stanową centra religijne polskich muzułmanów, gromadzące podczas tradycyjnych świąt współwyznawców z innych części kraju...

Kruszyniany są niewielką wsią z bardzo ciekawą historią i tradycjami, zamieszkałą przez muzułmanów, prawosławnych i katolików... Miejscowość mała, mieszka tutaj tylko 160 osób... Sam układ przestrzenny wsi nie zmienił się od XVII wieku i tym samym Kruszyniany są miejscem bardzo klimatycznym...

Osadnictwo w Kruszynianach liczy nieco ponad 300 lat, to jednak pierwsi Tatarzy zostali sprowadzeni na północno-zachodnie rubieże państwa litewskiego już na przełomie XIV i XV wieku przez wielkiego księcia Witolda...

Druga faza osadnictwa tatarskiego na Podlasiu wiąże się z nadaniami ziemi wracającym na służbę Rzeczypospolitej oddziałom tatarskim, które zbuntowały się z powodu odmówienia im wypłaty  zaległego żołdu... Na mocy przywileju, wydanego przez Jana III Sobieskiego otrzymały one grunta we wsiach należących do dóbr królewskich w rejonie Kynek i Sokółki... Nadania były wieczyste i wiązały się z obowiązkiem służby wojskowej w wypadku wojny... Pułkownik Samuel Murza Krzeczowski wraz ze swym oddziałem otrzymał wsie Kruszyniany i Łużany... Ten tatarski oficer uratował życie królowi Janowi III Sobieskiemu w bitwie  pod Parkanami...

Swoje kroki skierowałam do najstarszego, drewnianego meczetu w Polsce... Powstał w 1795 roku, nie przypomina świątyń muzułmańskich, bardziej prawosławną cerkiew... Ozdabiają go dwie wieżyczki zakończone półksiężycami...  Z zewnątrz zielony, jego wnętrze podzielone na dwie części - oddzielne dla mężczyzn i kobiet, jak w każdym meczecie... Wystrój jego wnętrza tchnie atmosferą Wschodu... Jest minbar czyli kazalnica, gdzie imam obowiązkowo wygłasza kazania podczas modlitw piątkowych (chutba)... Jest też mihrab - najświętsze miejsce w meczecie... W sali modlitw wnęka (nisza) wskazująca kierunek Mekki...

Niezwykle barwnie, dowcipnie historię Kruszynian, meczetu opowiadał  przewodnik Dżemil Gembicki, miejscowy Tatar... Opowiadał także o muzułmańskiej wierze, zwyczajach muzułmanów i  Tatarów... Jesteśmy zachwyceni jego opowieścią... W pewnym momencie zadał nam pytanie, Polakom w meczecie zgromadzonym: Czujecie się Polakami? polscy Tatarzy odpowiadają: My nie czujemy się, my jesteśmy Polakami...  Zacytował też fragment wiersza Selima Chazbijewicza : Tatarski sen.

Mieszka we mnie Polak i Tatar.

Jeden nosi maciejówke drugi krymkę.

szablę w snach ostrzą tak samo.

Szalony poezją na stepach Kipczaku

tatarską szablą walczą o Wielką Polskę.

Około 300 metrów od meczetu, w sosnowym stuletnim lesie znajduje się mizar - tatarski cmentarz... Przewodnik Dżemil prowadzi grupę, korzystamy i przyłączamy się aby posłuchać jego relacji... To stary cmentarz, najstarszy nagrobek o czytelnej inskrypcji pochodzi z 1699 roku... Napisy na starszych są zatarte...  Kamienne nagrobki mają tutaj różne formy są : ostrosłupy, kolumny i szlifowane płyty... Starsze nagrobki są obłożone według dawnego zwyczaju kamieniami po bokach... Groby mają dwa duże kamienie nagrobkowe, większy u głowy, mniejszy u stóp zmarłego... Nigdzie nie ma zniczy ponieważ uważa się, że to zwyczaj pogański... Na każdym natomiast jest arabska inskrypcja, cytat z Koranu i wyryty półksiężyc... Spacer po tym cmentarzu to ogromna lekcja historii o polskich Tatarach, którzy tutaj spoczywają...

Po wizycie w meczecie i na cmentarzu tatarskim warto odwiedzić Tatarską Jurtę, którą prowadzi Pani  Dżenneta Bogdanowicz, Tatarka z dziada pradziada... Bardzo miła, energiczna osoba, która cały czas jest obecna... Zagaduje i uśmiecha się do biesiadników... Poprzednia Jurta spłonęła w pożarze w 2018 roku... Tak jak dawniej tak i dzisiaj przyjezdni są tutaj przyjmowani i karmieni... Tatarska Jurta serwuje oryginalne dania  kuchni tatarskiej, które przyrządzane są według tradycyjnych receptur... Można zjeść pilav, belysz, czeburek, banash, pierekaczewnik, babkę ziemniaczaną, rosół z kołdunami... Zamówiliśmy belysz - czterowarstwowe ciasto z mięsem, grzybami, ryżem i jajkami... 

Posileni, pełni wrażeń wracamy do naszego hotelu w Białymstoku...

Bardzo dziękuję za odwiedziny i pozostawione komentarze...

Serdecznie wszystkich pozdrawiam...