niedziela, 2 sierpnia 2020

Synagoga w Tykocinie







Dlaczego się wyjeżdża? Żeby można było wrócić.
Żeby zobaczyć to miejsce, z którego się przybyło,
nowymi oczami i w nowych kolorach.

(Terry Pratchett)







Pierwsi Żydzi pojawili się w Tykocinie  w 1522 roku... Osiedlili się na mocy przywileju Olbrachta Gasztołda, kanclerza wielkiego litewskiego... Powstała  wówczas gmina uważana za najstarszą na Podlasiu... Gasztołd nadał im prawa... Mieli prawo do wybudowania kramic (kramy) i prowadzenia handlu... Zostali wyjęci spod jurysdykcji sądów miejskich i grodzkich, pozostając pod wyłączną opieką właściciela miasta... Otrzymali również plac na którym wybudowali synagogę, na pobliskim wzniesieniu otrzymali plac pod cmentarz... Przywileje zostały potwierdzone w 1576 roku przez króla Stefana Batorego... Tykocińscy Żydzi zajmowali się głównie handlem  solą, przyprawami korzennymi i tkaninami na skalę lokalną, krajową i międzynarodową... Zajmowali się również prowadzeniem operacji finansowych, czyli pożyczali pieniądze dygnitarzom, urzędnikom a także polskim królom...

Niemal sześćsetletni Tykocin był przed II wojną światową jednym z wielu miast Podlasia zamieszkałych prawie że w połowie przez ludność żydowską... 25 sierpnia 1941 roku Niemcy zgromadzili Żydów na rynku w Tykocinie... Kobiety i dzieci wywieźli ciężarówkami do lasu w pobliżu wsi Łopuchowo, mężczyzn popędzono piechotą...  W lesie gestapowcy strzelali do ludzi z karabinów maszynowych, część ludzi wrzucano do dołów żywcem... Pierwszego dnia w ten sposób zamordowano 1700 Żydów... W następnym dniu po przeprowadzonych rewizjach do lasu wywieziono 700 osób... Też zostali zastrzeleni... Od takiej śmierci, uciekając wcześniej z Tykocina, uratowało się około 150 Żydów, wojnę przeżyło raptem 21 osób...  

Synagoga w Tykocinie cudem  ocalona z zagłady... Hitlerowcy oczywiście zdewastowali i  ograbili jej wnętrze... Wielka Synagoga znajduje się przy ulicy Koziej w pobliżu Małego Rynku... Została wzniesiona na miejscu drewnianej bożnicy w 1642 roku...








Po wejściu do wnętrza moją uwagę przyciąga przepiękna główna sala modlitewna, która  ma wysokość około dziewięć metrów oraz wspaniałe zdobnictwo ścian... W centralnym punkcie sali znajduje się  imponująca bima (hebr. - podwyższenie) wsparta na czterech potężnych kolumnach na których opiera się sklepienie synagogi... Bima była miejscem, gdzie znajdował się stół do wykładania i czytania Tory... W bimie możemy zobaczyć zrekonstruowany Fotel Eliasza, zwany również Fotelem Przymierza wykorzystywany w obrzędzie obrzezania...  Ten ozdobny fotel, na którym nikt nie zasiada w czasie ceremonii obrzezania, gdyż jest przeznaczone dla Proroka Eliasza...

Dekorację ścian i części bimy  stanowią polichromowane tablice z tekstami modlitw w języku hebrajskim i aramejskim w bogato zdobionych bordiurach (obramowania)... Wnętrze synagogi wypełniają zrekonstruowane ławy i pulpit przyścienne...


W sali Wielkiej Synagogi na ścianie wschodniej znajduje się przepiękny, rzeźbiony w kamieniu, niezwykle bogato zdobiony Aron ha-kodesz... Jest to szafa ołtarzowa w której przechowuje się największą świętość synagogi, rodały czyli zwoje Tory... Przykrywa ją bogato tkany, nowy, czerwony parochet - zasłona...  Zwyczaj zawieszania parochetu sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych... Kolorystyka parochetu jest dowolna... Istnieją jedynie dwa wyjątki od swobody dobierania barwy zasłony... W Nowy Rok (Rosz Ha-Szana) i Dzień Pojednania (Jom Kippur) obowiązuje biały kolor parochetu...

Aron ha-kodesz umownie wskazuje kierunek Jerozolimy..Aron ha-kodesz zdobią dwie repliki menor, mają na celu przywrócić synagodze jej przedwojenny blask...  Dwie srebrne menory chanukowe Niemcy wywieźli z tykocińskiej synagogi...








Wewnątrz, w parterowych przybudówkach otaczających budynek znajdowały się pomieszczenia dla kobiet (babiniec), przedsionek z biurami, szkoła religijna i sąd gminy... Babiniec to nazwa wydzielonej części synagogi, przeznaczonej dla kobiet... Oddzielne pomieszczenie służyć miało skupieniu na modlitwie... Twierdzono bowiem, że kobiety mogą rozpraszać mężczyzn swoją obecnością... W ścianie między salą męską, robiono otwory, przez które kobiety mogły przysłuchiwać się modlitwom...

Obecnie w babińcach Synagogi zostały wyeksponowane dwadzieścia cztery obrazy z kolekcji Muzeum w Tykocinie ilustrujące zarówno historyczny świat sztetl (miasteczko) jak i współczesną rzeczywistość przestrzeni synagogalnej i jej zabytkowego otoczenia... Prezentowane są dzieła artystów: Tadeusza Bołoza, Artura Chacieja, Józefa Charytona i Grzegorza Radziewicza...







W muzeum oglądałam bogatą ekspozycję judaiców oraz innych przedmiotów związanych z kulturą żydowską... Tutaj można zobaczyć jarmułkę (kipę) - żydowskie nakrycie głowy, tałes - szal modlitewny używany przez żydowskich mężczyzn podczas porannych modlitw... Przy nakładaniu tałesu błogosławi się Boga, który uświęcił swój lud przykazaniami  i polecił mu "okrywać się w cyces"... Powiedz synom Izraela, niech sobie zrobią frędzle na krajach swoich szat, oni i ich potomstwo [Lb, 15, 38] 

Poznałam  ciekawe eksponaty dotyczące zwoju Tory: Korona na Torę (Keter Tora) to jedna ozdób zewnętrznych, używana podczas  największych świąt religijnych... Zwykle wykonana jest ze srebra, rzadziej ze złota... Nakładana jest na dwa drewniane wałki, na który nawinięty jest pergaminowy zwój z tekstem Tory... Sukienka na Torę (meil), rodzaj ozdobnego pokrowca nakładany na zwój Tory... Tas - niewielkich rozmiarów, misternie zdobiona płytka, w kształcie tarczy, najczęściej pokryta złotem lub srebrem...

Były świeczniki chanukowe - dziesięcioramienne świeczniki zapalane podczas święta Chanuka, tefiliny - dwa czarne pudełeczka w których znajdują  się  cztery ustępy Tory... Tefiliny przywiązuje się do czoła i są noszone podczas codziennych modlitw... 

W gablotach prezentowane są eksponaty, wśród nich są kieliszki kiduszowe, używane podczas Szabatu,  balsaminki czyli pudełka na wonności używane w czasie ceremonii hawdalii...











Synagoga jest żydowskim domem modlitwy... Nazwa pochodzi od greckiego słowa synagoge, oznaczającego zgromadzenie... W języku polskim rozpowszechniło się pojęcie bożnicy lub bóżnicy - od słowa Bóg... Synagoga była miejscem odprawiania nabożeństw, ale również, miejscem zebrań, studiów nad Torą  i Talmudem...

Wielka Synagoga w Tykocinie to bardzo piękny zabytek świadczący o istnieniu stałego skupiska Żydów na ziemi  podlaskiej... Synagoga została zbudowana w stylu barokowym na planie kwadratu... Obecny kształt uzyskała w 1736 roku, kiedy odbudowano ja po pożarze i to zawdzięczamy Janowi Klemensowi Branickiemu... Dopiero wtedy pojawiły się mansardowy dach oraz wieża, będąca m.in. więzieniem rabinackim... Interesuje mnie tradycja i kultura żydowska, dlatego cieszę się, że poznałam kolejną synagogę tym razem, znajdującą się na Podlasiu...

Synagogę można odwiedzać od wtorku do niedzieli od godz 10 - 18
Ceny biletów: normalny 20 zł
                        rodzinny  40 zł - maksymalnie 5 osób


Bardzo dziękuję za odwiedziny i pozostawione komentarze...
Serdecznie wszystkich pozdrawiam...


33 komentarze:

  1. Odpowiedzi
    1. Niewiele jest takich miejsc w naszym kraju dlatego chętnie je odwiedzam.
      Pozdrawiam serdecznie:)

      Usuń
  2. Quite a building with a lot of history, thanks for showing it.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. The building has interesting exhibits and history. I am happy that I got to know its inside.
      Hugs and greetings.

      Usuń
  3. Byłam kiedyś w tej synagodze. Wygląda faktycznie imponująco i bardzo bogato...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Lubię odwiedzać takie miejsca. W naszym kraju poznałam jedynie te z krakowskiego Kazimierza, dlatego byłam ciekawa wnętrza tykocińskiej synagogi. Nie zawiodłam się. Warto je poznać!
      Pozdrawiam serdecznie:)

      Usuń
  4. Bywałam w różnych świątyniach niestety nigdy nie byłam w synagodze. Wspaniale było być tam z Tobą na wirtualnej wycieczce. Pozdrawiam serdecznie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Moją wielką pasją jest podróż w świat sztuki sakralnej, poznawanie historii różnych religii i ich obrządków. Synagogi to ciekawe miejsca modlitwy, które chętnie poznaję. W czeskiej Pradze możemy je odwiedzić. W Izraelu to normalność, widziałam też synagogę Brodzką w Odessie, w Weronie, w Toledo i Barcelonie.
      Serdecznie pozdrawiam:)

      Usuń
  5. ...I love all of the details, they are lovely.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tom!
      I also love details, especially in such interesting buildings.
      Hugs and greetings:)

      Usuń
  6. Thank you very much, Lucja, for covering this wonderful old synagogue so lovingly restored. It seems so sad that it is no longer at the centre of a thriving Jewish community, and anti-semitism is again rearing its ugly head all over the world. If there is one constant in human behaviour it is that we do not learn from our past errors.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. The synagogue in Tykocin is beautifully restored.
      Many Jews from Israel visit her. It is very sad that the Jewish community is being persecuted. Anti-Semitism is also spreading in my country, and yet this is where the great tragedy of the Jewish nation took place.
      Hugs and greetings:)

      Usuń
  7. Odpowiedzi
    1. I also like the Tykocin synagogue very much.
      Greetings:)

      Usuń
    2. Muy interesante y bonita, me ha gustado mucho. Besos.

      Usuń
  8. Wow!Such a beautiful post!Ilike it very very much!Great history in those walls!

    Wish I could be there :))I must visit your country when corona is all gone

    Wish you a happy sunday!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Anita!
      I invite you to my country when Covid -19 is over.
      I know that you will love many places here.
      Have a happy, healthy week:)

      Usuń
  9. Ahoj Lucja, pripravila si pekný a podrobný príspevok o synagóge. Ja som ešte v žiadnej synagóge nebola. Niektoré sú už síce na Slovensku opravené, lebo počas mnohých rokov chátrali. V Bratislave bola synagóga, ktorú zbúrali, keď stavali most cez Dunaj.
    Je tu ešte jedna, ale vstup verejnosti do nej nie je. Bola som však v židovskom múzeu, ktoré tu máme v Bratislave.
    Pekný letný čas ti prajem!
    Daniela

    OdpowiedzUsuń
  10. Łucjo, setki razy przejeżdżałam przez Tykocin w drodze do rodzinnego domu, ale w terminach, gdy synagoga była zamknięta. Tym bardziej się cieszę, że mogłam obejrzeć jej wnętrze. Została odnowiona, ale bardziej mi się podobała poprzednia surowość ...
    Tykocin jest podlaską perełką i mógłby się stać artystycznym miasteczkiem na miarę Kazimierza, a przynajmniej jego klimatu. Mam nadzieję, ze byłaś też w nowym zamku-hotelu...
    Pozdrawiam Cię bardzo serdecznie.:))

    OdpowiedzUsuń
  11. Piękne i niezwykłe miejsce:))Pozdrawiam serdecznie:)))

    OdpowiedzUsuń
  12. Oglądam i szczękami opada z wrażenia. Byliśmy tam dwa lata temu a tu taka zmiana. Budynek pięknie otynkowany w środku odnowiony coś fantastycznego. Jak byliśmy to już prace remontowe się zaczęły, akurat bimy nie było (była w renowacji)tylko miejsce osłonięte taśmą. Z zewnątrz nic się nie działo, tynki odpadały a i tak nawet wtedy miejsce zrobiło na nas wrażenie ale teraz to prawdziwe cudo. Cieszy, że Polska tak ostatnio się zmienia. Pozdrawiam serdecznie :)

    OdpowiedzUsuń
  13. Piękna jest tykocińska synagoga. Podoba mi się zwłaszcza główna sala modlitewna.
    Moją uwagę zwróciły też obrazy przedstawiające życie i wizerunki Żydów. Piękna jest ta synagoga.
    Serdecznie pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
  14. Trzeba przyznać, że piękne miejsce. Tak sobie właśnie myślę, że chyba nigdy nie byłam w żadnej synagodze. W moim mieście jest jedna, ale niestety w kompletnej ruinie.

    OdpowiedzUsuń
  15. Czy odwiedziłaś synagogę w Dąbrowie Tarnowskiej? Jest tam Ośrodek Spotkania Kultur.

    OdpowiedzUsuń
  16. Bardzo ciekawie przedstawiłaś Łucjo historię Tykocińskiej synagogi. Jest pięknie odrestaurowana, zawiera wiele cennych eksponatów.

    OdpowiedzUsuń
  17. Nigdy nie byłam w synagodze, tykocińska jest piękna.
    Pozdrawiam serdecznie

    OdpowiedzUsuń
  18. Niestety nie dotarłam, zawsze nie po drodze, a szkoda, widzę, że jest co podziwiać. Lubię czar synagog. Na tym terenie jest ich bardzo dużo. W Białymstoku oglądałam dwie (są na blogu). O dziwo w moim mieście jest też synagoga (a właściwie jej ruiny). Za komuny przekształcono ją na dom kultury i bibliotekę znanego zakładu pończoszniczego. Często balowano w tym kościele, ja wówczas dziecko, nawet nie widziałam, że to było miejsce kultu.

    OdpowiedzUsuń
  19. Pokazujesz Łucjo ciekawe i piękne miejsca.
    Jestem pod wielkim wrażeniem wnętrza synagogi.
    Oj, tak bardzo chciałabym znowu zwiedzać.

    OdpowiedzUsuń
  20. Tefilim noszono na czole i na ramieniu, dlatego były dwa pudełeczka.
    pozostaje zaprosić do Dąbrowy Tarnowskiej, do Centrum Spotkania Kultur, nie zawiedziesz się.

    OdpowiedzUsuń

Jeśli rozpoznasz siebie na zdjęciach i nie chcesz być na tym blogu, proszę poinformuj mnie o tym.
Ja bardzo szybko usunę te zdjęcia..